दीपेन्द्र प्रजापति/कालो झोला ।
आगरा, ०४ जेष्ठ । उत्तर प्रदेशका उप मुख्यमन्त्री ब्रजेश पाठकले पत्रकारिता लोकतन्त्रको चौथो स्तम्भ भएको बताएका छन् । सत्ता र पत्रकारिता बीचको खाडल हटाएर लोकतन्त्र बलियो बनाउनु पर्छ, तब मात्र देश र राज्यको उन्नति सम्भव छ ।
प्रेस क्लब अफ आगरा र उत्तर प्रदेश पत्रकार संघको आयोजनामा बुधबार आयोजित इन्डो–नेपाल–बंगलादेश मिडिया कन्क्लेभ–२०२३ मा उपमु ख्यमन्त्री ले भिडियो सन्देश मार्फत यस्तो धारणा व्यक्त गर्नुभएको हो । भारतको आगरा स्थित होटल क्लार्क शिराजमा भएको सम्मेलनमा भारत, नेपाल र बंगलादेशका ७० भन्दा बढी पत्रकारहरुको सहभागिता थियो । कन्क्लेभको विषय समसामयिक परिदृष्यमा मिडियाका चुनौती र समाधान थियो ।
कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि केन्द्रीय कानून तथा न्याय राज्यमन्त्री प्रा. एस. पी. सिंह बघेल ले प्रतिस्पर्धा र टीआरपीका कारण कतिपय समाचार आधा अपूर्ण वा तथ्यविहीन प्रसारण र प्रकाशन हुने गरेकाले त्यसले गलत असर पर्ने बताएका थिए । समाज मा जसरी गलत पत्रकारिताका लागि पित पत्रकारिता शब्द प्रयोग गरिन्थ्यो, त्यसरी नै प्रशासनिक कर्मचारीको भ्रष्टाचारलाई रातो फीता शब्द दिइएको उनले बताएका छन् । तर अब यो सबै बाट आफ्नो छवि जोगाउने समय हो । अनुहारको धुलो हटाउ भन्नुभयो, तर ऐनाको धुलोसँग भ्रममा नपर्नुस् । तुलसीदासको दोहोरीलाई वर्तमान युगको परिप्रेक्ष्यमा परिमार्जन गर्दै उनले कवि, वैद र पत्रकारले भयभीत भएर प्रशंसा गरे देश बर्बाद हुने बताए । प्रजातन्त्रका चार खम्बा मध्ये एउटा पनि कमजोर भए लोकतन्त्र खतरामा पर्ने समेत उनले बताए । त्यसैले पत्रकारले पारदर्शिताका साथ आफ्नो कर्तव्य निर्वाह गर्नुपर्छ । कुनै पनि हालतमा लक्ष्मण रेखा पार नगर्नुहोस् । उनले भने कि हामीलाई थाहा छ नारद जी को जस्तो पत्रकारले जस्तै सूचना दिने मात्रै होइन, पीडितलाई न्याय पनि पाउँछन् ।
नेपालका पत्रकारहरुलाई स्वागत गर्दै उनले नेपाल कुनै देश होइन, हाम्रो कान्छो भाइ भएको बताए । हामीले भाषा, संस्कृति, सभ्यता सबै नेपाल बाट नै पाएका छौं ।
त्यस्तै उच्च शिक्षा राज्यमन्त्री योगेन्द्र उपाध्यायले सरकार र पत्रकारले समाजको लागि सोच्दा मात्रै समस्याको समाधान हुने बताउनुभयो । पत्रकारले मात्रै जनतालाई सचेत गराउँछन् । संकटकालमा पत्रकारिताको चेतनाको प्रभाव हामीले देख्यौं । अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता माथि प्रतिबन्ध लगाउँदा पत्रपत्रिकाले पनि आवाज उठाए र विरोध गरे । फलस्वरूप तत्कालीन सरकार ढल्कनु परेको थियो । पत्रकारले राम्रो मनले काम गरे मात्र समाज, राज्य र देशमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ ।
प्रमुख वक्ता विनोद अग्निहोत्री, परामर्शदाता सम्पादक, अमर उजाला, नयाँ दिल्ली थिए । आगरामा भएको भारत–पाक शिखर सम्मेलनको स्मरण गर्दै उनले त्यो वार्ता सफल भएको भए अहिले सम्म भारत र पाकिस्तानको नक्सा परिवर्तन भइसकेको बताए । पत्रकारिताका चुनौतिहरुको बारेमा चर्चा गर्दै उनले धेरै सतर्कता आवश्यक रहेको बताए । सावधान रहनुहोस्, तथ्यहरू जाँच गर्नुहोस् र पारदर्शी हुनुहोस्, त्यसपछि आफ्नो समाचार फर्वार्ड गर्नुहोस् । हिन्दी पत्रकारिता सम्पदा हो, यसलाई सम्हाल्नैपर्छ । उनले आज पत्रकारहरु एकजुट हुनुपर्ने बताए । कुनै पनि सहर, प्रदेश वा देशका पत्रकारलाई केही भयो भने सबैले आवाज उठाउनुपर्छ । उनले पत्रकारिता एउटा गाई हो, जसको दुध सबैले पिउन चाहन्छन् तर पुच्छर हल्लाउँदा पनि सिङ्ग भएको भनिन्छ । अग्निहोत्रीले भने कि कसैको कुर्सी हल्लाउन पत्रकारिता नगर्नुस् । सामाजिक सञ्जालले अहिले एकाधिकार खोसिएको छ, त्यसैले धेरै सचेत हुन जरुरी छ ।
उपजाका प्रदेश अध्यक्ष शिव मनोहर पाण्डेले ग्रामीण क्षेत्रका पत्रकारलाई कसैले ध्यान नदिएको बताए । न त प्रतिष्ठानबाट उचित पारिश्रमिक पाउँछन् न समाजबाट उचित सम्मान पाउँछन्, आफ्नो विचित्र परिस्थितिलाई पनि सबैले बुझ्नुपर्छ । मिडियामाथि अंकुश लगाइँदै छ, पत्रकारले अरुको पीडा लेख्न सक्छ, आफ्नो होइन । यसका लागि पत्रकार सङ्गठनहरू बलियो भएर आफ्ना समस्याहरू आपसमा समाधान गर्नु उपयुक्त हुन्छ ।
सार्क पत्रकार मञ्च का अन्तर्राष्ट्रिय अध्यक्ष राजु लामाले भारत लोकतन्त्रको जननी मुलुक भएको बताउनुभयो । नेपाल र बाङ्गाला देशमा भारतबाट मात्रै लोकतन्त्र आएको हो । विश्वका धेरै देशहरू पनि भारतीय पत्रकारिता बाट प्रभावित छन् । प्रेरणा लिनुहोस्, हामीले यसबाट सिक्नुपर्छ। दक्षिण एसियाका पत्रकारले सोच्नुपर्छ । अफगानिस्तानका पत्रकारहरूले धेरै समस्याको सामना गर्न सक्छन् । त्यहाँ आज पनि महिला पत्रकार टि. भी. मा बुर्का लगाएर समाचार पढ्छन् । जबकि भारतमा पत्रकारहरूले लोकतन्त्रको रक्षाका लागि सधैं अग्रपंक्तिमा लडेका छन्।
बंगलादेश बाट आएका सार्क जर्नलिस्ट फोरमका अन्तर्राष्ट्रिय महासचिव अब्दुल रहमानले यो कार्यक्रम गौरवशाली भएको बताए । भारतको लोकतन्त्र पनि समृद्ध र प्रेरणादायी छ, म यसलाई सलाम गर्दछु ।
वरिष्ठ पत्रकार अरुण त्रिपाठीले पत्रकार र पत्रकारिताको संकटबारे विशेष प्रतिबिम्ब प्रस्तुत गरेका थिए । उनले हरेक किसिमको समाचार चाहिने र सुरक्षा उपलब्ध नहुने भएकाले नैतिकता पत्रकारको कवच भएको बताए । यसलाई पछ्याउनुहोस् । प्रख्यात पत्रकार पराडकर जीले अमर शहीद राजगुरुलाई पिस्तौलले गोली चलाउन सिकाएका थिए तर पराडकर जीले कहिल्यै पिस्तौल प्रयोग गरेनन् । महात्मा गान्धी, पंडित नेहरू, अटल जी, आडवाणी आदि पनि पत्रकार थिए । सबैको बारेमा लेख्ने पत्रकारले आफ्नो बारेमा कहिल्यै लेखेनन् । पत्रकारिता आउँछ र जान्छ तर समाज यहीँ रहने उनको भनाइ थियो । त्यसैले समाजलाई समृद्ध र सभ्य बनाउनुपर्छ, तब मात्र हाम्रो पत्रकारिता सार्थक हुनेछ ।
